بو منیم وطنیم، بو منیم ائلیم جانیمدان عزیزدیر توپراغیم دیلیم آل قانا بویانسام یادا ساتمارام شرفیم وطندیر بیر آن آتمارام آنامین قانیدیر آخان قولومدا دؤیوشه گئده رم وطن یولوندا قورباندیر بو خالقا بو یوردا جانیم باشی اوجا یاشاسین آذربایجانیم
ساوجبلاق یا مهاباد امروزی یکی از شهرهای بزرگ استانآذربایجان غربی می باشد. این شهر در جنوب استان و در دامنه رشته جبال لند شیخان کوهستانی و خوش آب و هوا قرار دارد. مهاباد شهری است که در ساحل شرقی رودخانه سویوق بولاغ واقع شده است و امروز به خاطر قرار گرفتن در مرکز تلاقی سه استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان از اهمیت خاصی برخوردار است. سویوق بولاق در ابتدا آبادی کوچک و بی اهمیتی بوده است که در سال 1038 قمری و در اواخر حکومت شاه عباس صفوی، «بداق سلطان» حاکم وقت محل حاکمیت خود را به مهاباد انتقال داد و در اقدامات ماندگاری آنرا را توسعه بخشید که از جمله اقدامات او می توان به ساخت «مسجد سرخ یا مسجد سور، پل سرخ یا پردی سور» که قدمت آن ها به 400 سال پیش برمی گردد اشاره کرد.
اکثر مردم این منطقه سنی مذهب میباشند بطوریکه مذهب و مردم این شهرستان سنی شافعی می باشد. و مابقی جمعیت این شهرستان را شیعیان تشکیل می دهند که اکثرا ترک زبان می باشند. در این شهرستان اقلیتی از کلیمی ها و ارمنی ها نیز زندگی می کنند. گویش اکثریت مردم به زبانهای کردی سورانی، ترکی آذربایجانی است و مردم می توانند به زبان فارسی نیز تکلم کنند.
نام شهرستان مهاباد در گذشته به دلیل حاکمیت ترکان قاجار به زبان ترکی ابتدا «سووق بلاق» و بعدها «ساوج بلاغ» و در دوره قاجاریه «ساوج بلاغ مکری» (در لهجه مهابادی سابلاغ) بود که در زمان حکومت رضاخان به نام «مهاباد» تغییر داده شد. اسم ساوجبلاغ یا سویوق بولاق به معنای چشمه سرد است که یکواژه ترکی است. دو کلمه "سویوخ" به معنی سرما و "بلاغ" به معنی چشمه و در مجموع به معنای چشمه آب سرد تشکیل شده است. چون در گذشته سطح آب سفره های زیرزمینی بالاتر از حد کنونی بود لذا چشمه های فراوانی در این ناحیه وجود داشت و به همین مناسبت این ناحیه موسوم به ساوجبلاغ گردید و بعضی ها هم مثل مرحوم آل احمد در کتاب اورازان در آثارشان نام شهرستان را "ساوجبلاق " نوشته اند.
به احتمال زیاد «مهاباد» یا «ماه آباد» شکل دیگری از «ماد آباد» باشد که به معنی سرزمینی است که توسط مادها آباد شده است (نظر به اینکه در بسیاری از متون قدیمی «ماد» و «ماه» به هم تبدیل شدهاند و نمونههای زیادی در این زمینه وجود دارد). در فرهنگ فارسی برهان قاطع، «مهاباد» نام اولین پیغمبری است که به عجم مبعوث شد و کتاب «دساتیر» آورد.
سویوق بولاق در میان شهرهای استان آذربایجانغربی به عنوان یک شهر کاملا توریستی و با جذابیت های فراوان شناخته شده است و در ایام تعطیل به خصوص در فصل بهار و تابستان، سیل عظیم مسافران از شهرهای اطراف به سمت این شهر سرازیر می شود.
غارآبی سهولان
این غار آبی زیبا که نام این غار تغییریافته کلمه سواولان(سو=آب سو اولان= دارای آب) باشد که در زبان ترکی به معنی جایی است که در آنجا آب وجود دارد در 43 کیلومتری جادهی مهاباد-بوکان، بعد از روستای «عیسی کند»، در کنار جاده واقع شده است.
در کردی سهول یعنی کبوتر است. این غار دو دهنه، بعد از غار علیصدر همدان، دومین غار آبی کشور است و از نظر آغاز پیدایش، به دوره دوم زمینشناسی (کرتاسه) بر میگردد. غار دارای سفرههای آبی به صورت دریاچهای صاف و زلال است و از چند حوضچه بزرگ که به وسیله دالانهای آبی به هم متصل شدهاند، تشکیل یافته است.
سد ماهاباد
این سد و رودخانه آن، پارک ملت و بازار اجناس خارجی از جمله مراکز تفریحی و دیدنی شهر به حساب آمده و علاوه بر آن وجود غار دیدنیسواولان و دخمه سنگی فقره قا در نزدیکی این شهر نیز امتیاز ی برای جذب گردشگر می باشد.حداکثر عمق آب آن 50 متر بوده و موجوداتی مثل خفاش و کبوتر چاهی دارد. غار سواولاندارای دو در اصلی است که به هم راه دارند و میتوان از هر یک از آنها وارد غار و از در دیگر خارج شد.
تالاب کانی برازان
تالاب کانی برازان در 30کیلومتری شمال شرقی مهاباد در موقعیت جغرافیایی 36درجه و 59دقیقه و 23ثانیه شمالی و 45درجه و 45دقیقه و 58ثانیه شرقی قرار دارد و جزو حوزه آبریز دریاچه اورمیه محسوب میگردد . این تالاب بزودی به عنوان پناهگاه حیات وحش معرفی می شود که در صورت انجام این کار تالاب کانی برازان جزو مناطق چهارگانه کشور خواهد بود که جایگاه قانونی و تعریف شده دیگری پیدا میکند. با توجه به وجود پتانسیل های موجود این تالاب به عنوان نخستین سایت پرنده نگری کشور نیز انتخاب شده است. برای پرنده نگری و البته حراست و حفاظت از تالاب، در یال جنوبی آن در دامنه کوه قره داغ و تپه بابا حیدر، محلی مناسب تعبیه شده است.
تالاب گپی بابا علی
پارک ملت
دخمه فخریگاه
یکی از جاذبههای تاریخی شهر دخمه سنگی فخریگاه است که مقبرهای در10کیلومتری شهرستان سویوق بولاق و در نزدیکی روستایایندرقاش است. فخریگاه روی صخرهای از جنس رسوبات آهکی قرار دارد، فاقد مدخل ورودی بوده و در ایوان آن دو ستون سنگی ایجاد شده که پاستونها شبیه گلدان وارونه هستند. دخمه سنگی فخریگاه که شمالیترین گور دخمه منتسب به دوران ماد است و از جمله زیباترین گوردخمههای ایران به حساب میآید، در سال 1316 به ثبت ملی رسید.
تاناکورا
بازارچه ی فروش البسه ی دست دوم خارجی (تاناکورا) و بازارچه ی فروش لوازم لوکس (بازارچه ی مکریان) حدود 1000 شغل در این شهر ایجاد کرده است.
حمام میرزا رسول
قدمت آن به همراه مسجد جامع و حوضخانه های سنتی این شهر به دوران صفویه و قاجاریه بر می گردد . البته ساخت این بنا به صورت دقیق مشخص نیست ولی با توجه به فرم معماری بنا و احتمال هم دوره بودن آن با مسجد جامع شهر ، این بنا متعلق به دوره صفویه و قاجاریه است.
مسجد جامع مهاباد (مسجد سرخ )
تاسیس سال 1089 هجری قمری واقع در مرکز شهر
سایر آثار و ابنیه تاریخی و دیدنی مهاباد
مقبره بداق سلطان واقع در گورستان عمومی شهر مشهور به گورستان بداق سلطان
غار قرآن واقع در ارتفاعات روستای خراسانه بین مهاباد و بَی کندی (بوکان)
آتشکده برده کونته واقع در ابتدای جاده مهاباد – ارومیه
ساختمان کوخی کورتکی واقع در جاده مهاباد – ساری داش (سردشت)
حمام لج واقع در روستای لج
حوضخانه شاه درویش واقع در خیابان طالقانی شرقی
حوضخانه رستم بیگ واقع در خیابان صلاح الدین شرقی
پل ممیند واقع در جنوب دریاچه اورمیه
شهر باستانی اندرکش یا اندرقاش
غار راکاد واقع در روستای اندرقاش یا اگریقاش
مقبره شمس برهان واقع در روستای خانقاه
سنگ نبشته برده روخاو واقع در غرب روستای تالاو
خره هنجیران واقع در جاده مهاباد - ساری داش
لوح تورگن
قلعه آلی گار
قلعه قلات گاه
قلعه ایل تیمور
قلعه اوزون دره
تکیه شیخ بابا
خانقاه عباس آباد
پل سلطان
دژ قلات شاه
اشکوتان
شهر زور
قلعه حمارم بیگ
سنگ قبر بیرم
توجه توجه توجه
کشف غار طبیعی بین سویوق بولاق (مهاباد) - خانا (پیرانشهر)
این غار که هنوز بطور کامل شناسایی نشده،شاید هرگونه گمانه زنی در رابطه با قدمت و گذشته آن ،عجولانه باشد. به گفته شاهدان و افراد محلی ، دارای دو ورودی بوده که در هر دو مورد ،امکان داخل شدن به آن ،بسیار سخت و مشکل می باشد.در داخل آن مقداری استخوان انسان پیدا شده که متعلق به چه زمان و دوره ویا چه کسانی است ،هنوز نامشخص می باشد.
آنچه که باید به آن توجه شود ،عدم ورود افراد به داخل غار تا قبل از شناسایی و بازدید کارشناسان به آن می باشد،تا خدای ناکرده کسی دچار حادثه تلخ و ناگواری نگردد.
همچنین شناسایی و مطالعه سریع بر روی آن و امکان بازدید مردم و گردشگران ،میتواند نقش مهم و موثری در ایجاد درآمد واشتغال زایی داشته باشد.
ابوالفضل روزی طلب اینجانب ابوالفضل روزی طلب در 13شهریور سال 1342 در روستای میاب از توابع شهرستان مرند متولد شده ام. از کودکی عاشق شعر و ادبیات و معارف دینی و قرآنی می باشم، امیدوارم به لطف الهی بتوانم خدمتی هر چند ناقابل به هموطنانم انجام داده باشم.